Od lat wiadomo, że czytanie dzieciom książek jest arcyważne i warto czytać dziecku już od pierwszych tygodni życia. Dzięki wspólnemu czytaniu w pierwszych latach życia dzieci poznają świat, uczą się mówić, mają bogatsze słownictwo i lepiej radzą sobie całe lata później, czyli w szkole i na uczelni. Potwierdza to wiele badań [między innymi: 1, 2, 3]. Wydawałoby się, że naukowcy zbadali już rozwój mowy wzdłuż i wszerz, a tymczasem okazuje się, że w tej dziedzinie nadal wiele się dzieje. O tym jak wspierać rozwój mowy u dzieci pisałam rok temu (tutaj i tutaj), a dziś mam dla Was 10 ciekawostek z najnowszych publikacji naukowych:
1. Jakie książki są najlepsze dla niemowląt?
Które w największym stopniu wspierają rozwój mowy? Takie, które w jednoznaczny sposób nazywają ludzi i przedmioty, zamiast łączyć je w jedną kategorię lub zbiór. Badanie wykonano po raz pierwszy u dzieci w wieku 6 miesięcy i ponownie w wieku 9 miesięcy. W laboratorium wykorzystywano metodę eye-tracking (śledzenie ruchu gałek ocznych), badanie czynności mózgu przy pomocy elektroencefalogramu oraz inne metody mierzenia uwagi i uczenia się [4]. Niemowlęta „czytające” z rodzicem książki, której bohaterowie mieli własne imiona, spędzały więcej czasu skupiając się i oglądając ilustracje, a na podstawie aktywności ich mózgu stwierdzono, że rozpoznają i odróżniają poszczególne postaci.
2. Niemowlęta uczą się mówić… podczas snu 😉
Dla niemowląt każda chwila to nowe doświadczenie, podczas którego dosłownie są zalewane stymulującymi bodźcami. Dopóki mózg dziecka nie przetworzy i nie posegreguje tych nowych bodźców, nowe dźwięki traktowane są jak zwykły hałas nie mający głębszego znaczenia 🙂 Dlatego tak istotny jest sen dziecka, ponieważ to wtedy jego mózg zapisuje nowe informacje w pamięci długotrwałej oraz gromadzi podobne doświadczenia i kategoryzuje je.
Eksperyment polegał na uczeniu nowych słów niemowlęta w wieku 6-8 miesięcy [5]. Maluchy poznawały nowe słowa, a następnie mamy starały się położyć je spać. Okazało się, że maluchy pamiętały, rozpoznawały i dostrzegały podobieństwa między nowopoznanymi słowami dopiero, gdy obudziły się z południowej drzemki. Co ciekawe, postępy były uzależnione od długości drzemki. Dzieci, które nie spały, nie zapamiętały słów, ani związków pomiędzy nimi.
3. Niemowlę kieruje samodzielnie swoją nauką mówienia „prowokując” matkę gaworzeniem
Badacze z Cornell University nagrali i przeanalizowali interakcje pomiędzy dziewięciomiesięcznymi niemowlętami i ich matkami, aby sprawdzić w jaki sposób konkretne dźwięki i działania maluchów wpływały na zachowanie ich mam [6]. Z obserwacji jasno wynika, że zachowanie niemowląt (w tym modyfikowanie wydawanych dźwięków oraz przyglądanie się konkretnym przedmiotom) ma bezpośredni wpływ na czynniki kluczowe w nauce mówienia, czyli reakcje i wypowiedzi matek. To oznacza, że niemowlęta w naturalny sposób same „dbają” o swoją edukację 🙂
4. Niemowlęta lubią słuchać głosu rodziców… ale wolą pogadać z rówieśnikami
W czasie eksperymentu naukowcy obserwowali zachowanie 5-miesięcznych niemowląt, gdy słuchały tych samych samogłosek wydawanych przez rodziców lub inne niemowlęta. Wyniki wykazały, że maluchy poświęciły o 40% więcej czasu na słuchanie dźwięków wydawanych przez inne niemowlęta [7].
Niemowlaki są w pewien sposób „dostrojone” do dźwięków o określonej wysokości i największą przyjemność sprawia im słuchanie własnego głosu – co jest logiczne, biorąc pod uwagę, że nauka mówienia wymaga wielu ćwiczeń 🙂
Matki również starają „dostroić się” do swoich dzieci, używając tzw. motherese – to inaczej język matczyny, język nianiek, język dziecięcy, język rodzicielski lub IDS = infant-directed speech, o którym pisałam tutaj:
>> Jak rozmawiać z niemowlakiem: w języku dzieci czy dorosłych? Co nauka mówi na ten temat?
5. „Język matek” to nie wszystko
Do tej pory wiadomo było, że matki zwracając się do dzieci, instynktownie posługują się wspomnianym powyżej „językiem matek”. Nie chodzi o to, że używamy zdrobnień, lecz:
• Używamy wysokich tonów i przesadnej intonacji (podkreślającej brzmienie samogłosek)
• Mówimy wolniej i wyraźniej
• Używamy krótkich, powtarzalnych fraz
W październiku 2017 roku opublikowano wyniki badań świadczących, że barwa głosu matek również ulega wówczas ulega zmianie [8]. Barwa głosu to indywidualna właściwość, która pozwala odróżnić głosy poszczególnych osób, nawet gdy wszystkie śpiewają tę samą nutę. Dr Elise Piazza, autorka badania z Princeton University, jako przykład podaje słynne aksamitne brzmienie Barry’ego White’a, nosowy ton Gilberta Gottfrieda oraz szorstkie brzmienie Toma Waitsa.
Podobno jako matki używamy innej barwy, mówiąc do dorosłych i innej, zwracając się do dzieci. Zmiany te występują niezależnie od języka ojczystego matki (w badaniu wzięły udział matki reprezentujące 10 różnych języków). Subtelna zmiana barwy stanowi uniwersalną formę komunikacji, którą matki wykorzystują nieświadomie, aby angażować swoje dzieci i wspierać je w nauce mówienia. Na razie w badaniu uwzględniono tylko matki, lecz naukowcy przypuszczają, że w przypadku ojców wyniki byłyby podobne.
6. Jak dzieci uczą się języka ojczystego w tradycyjnych plemionach?
Plemiona tradycyjne (inaczej: plemiona izolowane) to istniejące do dziś nieliczne społeczności, które nie utrzymują kontaktu ze współczesną cywilizacją i od tysięcy lat żyją w takich samych warunkach. Jednym z takich plemion jest plemię Tsimane (inaczej: Chimane) mieszkające w Boliwii, w sercu amazońskiej dżungli. Członkowie plemienia mogą się pochwalić między innymi najzdrowszymi sercami na świecie. Badacze sprawdzili również w jaki sposób tamtejsze dzieci uczą się mówić [9]. Zaobserwowano, że dorośli rozmawiają z dziećmi w wieku 0-4 lat średnio przez mniej niż 1 minutę w ciągu godziny, czyli 10 razy krócej, niż robią to rodzice w krajach uprzemysłowionych. Dzieci Tsimane uczą się mówić przede wszystkim od innych dzieci, zazwyczaj od licznego rodzeństwa (statystycznie mają pięcioro braci lub sióstr). Dopiero gdy dzieci osiągają wiek 8-11 lat, rodzice rozmawiają z nimi mniej więcej tyle samo, co z innymi dorosłymi. Naukowcy planują dalsze badania, aby sprawdzić, czy proces uczenia się języka ojczystego jest uniwersalny dla różnych kultur.
7. Niemowlaki rozpoznają języki obce oraz rozmaite akcenty w języku ojczystym
Maluchy słysząc język obcy, z którym nie miały wcześniej styczności, oczywiście nie rozumieją go, ale zgodnie z wynikami badań przetwarzają go i rozumieją, że jest to forma komunikacji [10].
Jest sporo badań dotyczących rozwoju mowy u dzieci dwujęzycznych. Naukowcy sugerują, że w podobnej sytuacji są dzieci, których rodzice mówią w tym samym języku, ale z różnymi akcentami [11]. Stwierdzono, że roczne niemowlęta wychowywane w takich domach, gdy słyszą od rodziców to samo słowo, wypowiedziane z różnym akcentem, traktują je jak dwa różne słowa lub języki o tym samym znaczeniu. Badacze podkreślają, że w takim pzypadku dzieci jednojęzyczne nie powinny być postrzegane jako jedna grupa, a co za tym idzie – nie powinny być traktowane jako grupa referencyjna podczas badań dzieci dwujęzycznych.
8. Muzyka i rytm odgrywają ogromną rolę w rozwoju mowy
Na całym świecie śpiewa się dzieciom, kołysanka jest nierozerwalnie kojarzona z macierzyństwem. Okazuje się, że śpiewanie odgrywa znacznie większą rolę, niż nam się wydaje. Naukowcy wykazali, że kołysanki wpływają uspokajająco zarówno na niemowlęta, jak i na matki, a śpiewanie dzieciom w formie zabaw językowych zwiększa uwagę dzieci i ma istotny wpływ na naukę mówienia [12]. Ponadto śpiew ma kluczowy wpływ na budowanie więzi z dzieckiem, o czym wspominałam w tym artykule:
9. Jak czas spędzony przed ekranem wpływa na maluchy?
Im więcej czasu dzieci poniżej 2 roku życia korzystają z urządzeń mobilnych, tym większe ryzyko opóźnienia rozwoju mowy, jednak NIE stwierdzono negatywnego wpływu wspomnianych urządzeń na rozwój pozostałych form komunikacji u dzieci – takich jak interakcje społeczne, mowa ciała i gesty [13]. Więcej na ten temat pisałam tutaj:
>> Jak czas spędzony przed ekranem wpływa na dzieci i młodzież?
10. Niemowlęta rozumieją więcej, niż nam się wydaje
Już w wieku 6-9 miesięcy maluchy potrafią dostrzec związek pomiędzy znaczeniami słów i łączyć je w zbiory. Na przykład rozumieją, że słowa „auto” i „wózek” pasują do siebie bardziej, niż „auto” i „sok”. W tym wieku mają także podstawową wiedzę i zasób słownictwa na temat żywności i części ciała. Analiza nagrań wykazała, że wiedza dzieci jest ściśle powiązana ilością czasu, gdy bliscy dziecka rozmawiali o konkretnych przedmiotach w jego obecności [14].
Mocno siedzę ostatnio w temacie rozwoju mowy u dzieci. Romek od dwóch lat chodzi na terapię logopedyczną, a od września będziemy razem uczestniczyć w terapii jąkania. Z kolei Irka zaczęła mówić dużo później niż Romek. Dlatego czytam na ten temat wszystko, co się da i dzięki temu jestem trochę spokojniejsza 🙂 Podobno tylko Chuck Norris przeczytał cały internet (i to dwa razy!), ale czuję, że depczę mu po piętach! 😉 Zebrałam masę naukowych ciekawostek na temat rozwoju mowy, którymi chciałam się dziś z Wami podzielić. Nie planujemy trzeciego szkraba, więc informacje na temat wspierania mowy u niemowląt już nam się nie przydadzą, ale może Wy z nich skorzystacie? 🙂
Polecam również lekturę poniższych artykułów, znajdziecie w nich wskazówki jak wspierać rozwój mowy dziecka:
>> Dlaczego dzieci łatwiej uczą się języka niż dorośli?
>> Jak wspierać rozwój mowy i rozwój społeczny dziecka?
Udostępnij ten tekst, jeśli masz wśród znajomych Mamę, która go potrzebuje:
Trzymajcie się!
Partnerem wpisu jest marka mlek modyfikowanych Enfamil Premium.
Cytowane publikacje naukowe:
- American Academy of Pediatrics (2017) „Reading with children starting in infancy gives lasting literacy boost: Shared book-reading that begins soon after birth may translate into higher language and vocabulary skills before elementary school.” ScienceDaily >> LINK
- Danielle R. Perszyk, Sandra R. Waxman. (2016) „Listening to the calls of the wild: The role of experience in linking language and cognition in young infants.” Cognition >> LINK
- Pace A., Alper R., Burchinal M.R., Golinkoff R.M., Hirsh-Pasek K. (2018) „Measuring success: Within and cross-domain predictors of academic and social trajectories in elementary school.” Early Childhood Research Quarterly >> LINK
- Pickron C.B., Iyer A., Fava E., Scott L.S. (2017) „Learning to Individuate: The Specificity of Labels Differentially Impacts Infant Visual Attention.” Child Development >> LINK
- Friedrich M., Wilhelm I., Mölle M., Born J., Friederici A.D. (2017) „The Sleeping Infant Brain Anticipates Development.” Current Biology >> LINK
- Albert R.R., Schwade J.A., Goldstein M.H. (2017) „The social functions of babbling: acoustic and contextual characteristics that facilitate maternal responsiveness.” Developmental Science >> LINK
- Acoustical Society of America (2018) „From the mouths of babes: Infants really enjoy hearing from their peers: An attraction to vocal sounds from infants may help build spoken language skills in infancy.” ScienceDaily >> LINK
- Piazza i in. (2017) „Mothers Consistently Alter Their Unique Vocal Fingerprints When Communicating with Infants.” Current Biology >> LINK
- Cristia A., Dupoux E., Gurven M., Stieglitz J. (2017) „Child-Directed Speech Is Infrequent in a Forager-Farmer Population: A Time Allocation Study.” Child Development >> LINK
- Vouloumanos A. (2018) „Voulez-vous jouer avec moi? Twelve-month-olds understand that foreign languages can communicate.” Cognition >> LINK
- Heugten M., Johnson E.K. (2017) „Input matters: Multi-accent language exposure affects word form recognition in infancy.” The Journal of the Acoustical Society of America >> LINK
- Cognitive Neuroscience Society (2018) „From lullabies to live concerts: How music and rhythm shape our social brains.” >> LINK
- American Academy of Pediatrics (2017) „Handheld screen time linked with speech delays in young children.” ScienceDaily >> LINK
- Bergelson E., Aslin R. N. (2017) „Nature and origins of the lexicon in 6-mo-olds.” Proceedings of the National Academy of Sciences >> LINK
Fot. pexels.com
To Ci się spodoba:
[one_half] [postblog post=”11778″] [/one_half][one_half] [postblog post=”11409″] [/one_half]
