Aktualne badania naukowe – jak czas spędzony przed ekranem wpływa na dzieci i młodzież?

Smartfon, tablet, komputer, konsola do gier to dziś element codzienności dzieci i nastolatków. Wpływ nowych technologii budzi wiele obaw i kontrowersji. Jedni straszą, inni olewają temat, ale jak właściwie te urządzenia wpływają na rozwój dzieci i młodzieży? Co nauka mówi na ten temat?

W tym wpisie poznasz wyniki aktualnych badań. Okazuje się, że temat nie jest tak czarno-biały jak nam się wydaje, więc udostępnij ten wpis, świat będzie Ci wdzięczny!

SCREEN TIME

Korzystałam przede wszystkim z publikacji naukowych w języku angielskim (najbardziej lubię portal Science Nordic ), gdzie pojawia się bardzo zgrabny i wygodny termin: SCREEN TIME. Chodzi oczywiście o czas spędzany przed ekranem smartfonu, tabletu, komputera i telewizora. Szkoda, że screen time nie ma on polskiego odpowiednika (hmm… „czas ekranowy”? )

Tradycyjnie na końcu wpisu znajdziecie listę publikacji naukowych, z których korzystałam – tym razem jest ich aż 20, więc macie fascynującą lekturę na cały długi weekend. Nie ma za co!

10 ZASKAKUJĄCYCH
oraz 5 DOŚĆ OCZYWISTYCH
FAKTÓW O DZIECIACH, MŁODZIEŻY
I NOWYCH TECHNOLOGIACH

1) Dzieci są dwukrotnie bardziej podatne na zakłócenia snu z powodu czasu spędzonego przed ekranem, niż dorośli

Dlaczego dzieci i młodzież są tak podatne na negatywne skutki tzw. screen time? Zbadali to naukowcy z University of Colorado [1]. Stwierdzili, że ważną rolę odgrywają tu czynniki biologiczne, neurologiczne i środowiskowe. Oczy dzieci i młodzieży nie są w pełni rozwinięte – stąd ich większa wrażliwość na wpływ światła na ich wewnętrzny zegar biologiczny w porównaniu do dorosłych. Światło (nie tylko to pochodzące z ekranów) zakłóca m.in. wydzielanie melatoniny.

Gdy poddamy dorosłego i dziecko działaniu tej samej ilości światła, spadek poziomu melatoniny u dziecka będzie dwukrotnie wyższy, niż u dorosłego.

Analiza ponad 60 badań z całego świata, dotyczących dzieci i młodzieży w wieku 5-17 lat, wykazała, że im więcej czasu spędzonego przed ekranem, tym większe ryzyko późniejszego zasypiania, mniejszej liczby godzin snu i gorszej jakości snu. Badania wykazały również, że usunięcie urządzeń cyfrowych z sypialni wpływa pozytywnie na sen dzieci i nastolatków [1, 2].

Aby zadbać o jakość i ilość snu naukowcy zalecają:
• Godzinę przed snem ogranicz korzystanie z multimediów przez dziecko.
• Wyłącz przed snem wszystkie urządzenia elektroniczne (twoje również) i podłącz je do ładowania poza sypialnią.
• Usuń z pokoju dziecka lub nastolatka wszystkie urządzenia elektroniczne (w tym TV, konsolę, komputer, tablet i smartfon).

2) Dzieci, które korzystają z ekranów przed snem, nie tylko krócej śpią, ale mają też wyższe BMI

U dzieci, które przed snem oglądały TV lub grały w gry wideo, w porównaniu do tych, które tego nie robiły, stwierdzono o 30 minut krótszy sen. Natomiast dzieci, które korzystały przed snem z telefonu lub komputera spały krócej o godzinę. Badanie wykazało także związek między ilością czasu korzystania z nowych technologii a wyższymi BMI badanych dzieci [2].

3) Dwulatki, które oglądają za dużo telewizji mają problemy zdrowotne w wieku nastoletnim

Świadczą o tym wyniki długoterminowego badania [3], w którym brały udział dzieci urodzone w latach 1997-1998. Obserwowano ich rozwój od 5 miesiąca życia, a w wieku 2 lat rodzice raportowali czas spędzany przez dzieci przed telewizorem. Następnie w wieku 13 lat zbadano nawyki żywieniowe dzieci oraz ich zachowanie w szkole.

Naukowcy stwierdzili, że takie nastolatki znacznie częściej nie jedzą śniadania, odżywiają się fast-foodami i mają słabsze wyniki w nauce niż ich rówieśnicy, którzy jako dzieci spędzali mniej czasu przed telewizorem. Jedna z publikacji sugeruje także, że dzieci, które oglądają reklamy w TV, częściej sięgają po fast foody [4].

Trudno określić nawyki żywieniowe przy pomocy liczb, ale naukowcy lubią takie wyzwania Oszacowali, że każda dodatkowa godzina dziennie przed TV (u dwulatka), skutkowała pogorszeniem się nawyków żywieniowych o 8% (u nastolatka). Analogicznie każda godzina spędzona przed TV w wieku 2 lat, skutkowała wzrostem wskaźnika BMI o 10% w wieku nastoletnim.

W wieku 13 lat wspomniane nastolatki jadły więcej przetworzonej żywności, takiej jak frytki, przetworzone mięso i wędliny, biały chleb, napoje gazowane (zwykłe i „dietetyczne”), napoje dla sportowców, napoje energetyczne, napoje o smaku owocowym, desery oraz słone i słodkie przekąski.

Zastanawiam się jednak na ile te złe nawyki wynikały z wpływu TV, a na ile z nawyków żywieniowych całej rodziny? Model wychowania przyjęty przez rodziców też mógł mieć znaczenie. Być może rodzice, którzy odpuszczali w kwestii czasu spędzonego przed telewizorem, odpuszczali również w kwestii zdrowego odżywiania?

4) Dotyczy dzieci poniżej 2 roku życia – im więcej czasu korzystają z urządzeń mobilnych, tym większe ryzyko opóźnienia rozwoju mowy

Małe dzieci coraz częściej mają dostęp do smartfonów, tabletów i gier, zanim w ogóle zaczną mówić. Naukowcy zbadali jak urządzenia mobilne (handheld devices) wpływają na rozwój mowy i innych form komunikacji. Badaniu poddano 894 dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2 lat [5].

Zła wiadomość jest taka, że według naukowców istnieje ryzyko opóźnionego rozwoju mowy w przypadku dzieci poniżej 2 roku życia, które korzystają z urządzeń mobilnych. Oczywiście zdarzają się wyjątki, czyli dzieci, które gadają jak najęte pomimo wielu godzin z telefonem w małej rączce, ale są to tzw. dowody anegdotyczne, z których nie można wyciągnąć wniosków poprawnych pod względem naukowym.

Natomiast dobra wiadomość jest taka, że…

5) NIE stwierdzono negatywnego wpływu wspomnianych urządzeń na rozwój pozostałych form komunikacji u dzieci – takich jak interakcje społeczne, mowa ciała i gesty.

To dobra wiadomość dla rodziców dzieci dzieci, które korzystają z urządzeń mobilnych poniżej 2 roku życia [5]. Połowicznie dobra

6) Im więcej dzieci korzystają z urządzeń elektronicznych, tym mniejsza szansa, że odrobią pracę domową

Badanie Amerykańskiej Akademii Pediatrii wykazało związek pomiędzy ilością czasu spędzonego na oglądaniu TV, graniu w gry wideo lub korzystaniu ze smartfona i tabletu, a ryzykiem, że dziecko nie odrobi pracy domowej [6].

Badaniem objęto nawyki ponad 64000 uczniów w wieku 6-17 lat. Dzieci, które spędzały od 2 do 4 godzin dziennie korzystając z urządzeń cyfrowych (chodzi o czas spędzany poza szkołą, do celów innych niż nauka) miały o 23% mniejsze szanse na dokończenie pracy domowej, w porównaniu do dzieci, które korzystały z tych urządzeń przez mniej niż 2 godziny dziennie. U dzieci, które korzystały z elektroniki przez od 4 do 6 godzin dziennie, szanse na odrobienie pracy domowej były niższe o 49%, a gdy dzieci spędzały przed ekranem powyżej 6 godzin, o 63%.

W sumie to żadna niespodzianka Pytanie, czy chodzi tu tylko o brak czasu na odrobienie lekcji, czy o inne czynniki, takie jak zdolność koncentracji, uczenia się, czy pracy z książką, kartką papieru i ołówkiem.

7) Korzystanie z mediów społecznościowych w wieku 10 lat ma negatywny wpływ na dorastające dziewczynki

Jedno z najnowszych badań wykazało, że im więcej czasu 10-letnie dziewczynki poświęcają mediom społecznościowym, tym gorzej oceniają swój dobrostan (well-being) w wieku 11-15 lat [7].

8. Można uzależnić się od smartfonu, a takie uzależnienie zwiększa samotność, niepokój i depresję

Naukowcy stwierdzili, że korzystanie ze smartfonów skutkuje tworzeniem się w mózgu połączeń neurologicznych podobnych jak w przypadku uzależnienia od opioidów. Ponadto badanie wykazało, że spośród studentów biorących udział w analizie, ci, którzy najwięcej korzystali ze smartfonów, byli zarazem najbardziej przygnębieni, niespokojni i samotni [8].

9. Ograniczenie interakcji społecznych do świata wirtualnego unieszczęśliwia

Inne badania jasno pokazują, że nastoletni chłopcy i dziewczynki, którzy spędzali więcej czasu przed ekranem i przeznaczali więcej czasu na elektroniczną komunikację (w tym: media społecznościowe, Internet, SMSy i grach), są mniej szczęśliwi niż młodzież, która w tym czasie brała udział w zajęciach niewymagających użycia ekranu, takich jak osobiste interakcje społeczne, sport, praca domowa etc. [9].

Odnośnie pkt 8 i 9 budzi się we mnie wewnętrzny sceptyk: czy korzystanie ze smartfonu i komunikacji elektronicznej było u tych nastolatków przyczyną czy skutkiem osamotnienia i gorszego samopoczucia?

10) Smartfony NIE ZAWSZE mają zły wpływ na nastolatki

Nie powinniśmy postrzegać smartfonów jako jednocznacznie złych. Ogólnie rzecz biorąc smartfony nie są dobre dla nastolatków, ale nie dla wszystkich – wspominam o tej publikacji [10] gwoli sprawiedliwości i ku pokrzepieniu serc

To prawda, że wrażliwe jednostki doświadczają negatywnych skutków życia online, ale u bardziej odpornych przedstawicieli młodzieży przeważają korzyści stosowania narzędzi internetowych np. do budowania relacji społecznych i organizacji rozmaitych działań w życiu realnym. Świetny pozytywnym przykładem jest też nauka programowania, o której pisałam tutaj: >> Dania robi to dobrze! Jak przygotować uczniów do pracy w branży IT?

Naukowcy z Uniwersytetu w Oxfordzie przekonują, że technologia wcale NIE przejmuje kontroli nad naszym życiem i jak tu im nie wierzyć? Zarówno dorośli, jak i dzieci spędzają przed ekranami coraz więcej czasu , jednak naukowcy przekonują, że nowe technologie zostały wplecione w codzienne życie na tyle umiejętnie, że zarówno dzieci jak i dorośli są w stanie robić wszystko, co i tak by zrobili [11].

A teraz pora na kilka faktów, których rodzice z pewnością się domyślają, a które również zostały naukowo potwierdzone:

11) Dzieci spędzają coraz więcej czasu przed ekranem

Statystycznie użycie urządzeń cyfrowych przez dzieci i młodzież stale rośnie i może stanowić zarówno korzyść, jak i zagrożenie dla rozwoju dziecka [12].

12) Czas spędzony przed ekranem ma mniej negatywnych skutków, gdy jesteśmy zdrowi, silni i fit

Kolejna dość oczywista sprawa: aktywność fizyczna i dobra kondycja w pewnym stopniu „uodparniają” nas i nasze dzieci na negatywne skutki czasu spędzonego przed ekranami [13].

13) Dzieci biorą z nas przykład. Dobry i zły

Jeśli dziecko widzi nas ciągle z telefonem w ręku, kompulsywnie zerkających na ekran za każdym piknięciem, trudno oczekiwać, że w przyszłości będzie się zachowywało inaczej. Jesteśmy takim pośrednim pokoleniem, które już regularnie korzysta z urządzeń mobilnych, więc nasze nawyki mają ogromny wpływ na zachowanie przyszłych rodziców.

Pora na mały rachunek sumienia Te przeklęte powiadomienia! To przez nie zdarza nam się zerkać do telefonu, aby przeczytać super-hiper-pilnego maila z pracy (nawet takiego wysłanego po godzinach) albo rzucić okiem na Facebooka, tylko na chwilkę… aby po 10 minutach scrollowania zorientować się, że dzieci właśnie walczą na śmierć i życie o ostatnią parówkę

Jedno z badań wykazało , że gdy rodzice korzystają z technologii mobilnych w obecności małych dzieci, może to prowadzić do napięć, konfliktów i negatywnych interakcji pomiędzy członkami rodziny [14]. Inne badanie wspomina, że urządzenia cyfrowe odrywają nas od dzieci co najmniej 3 razy dziennie, a dzieci mogą z tego powodu poczuć się odrzucone, co z kolei może prowadzić do problemów zdrowotnych i depresji [15].

14) Wiedza wirtualna nie zastąpi uczenia się z natury

Wprawdzie wiele bajek i gier ma wartość edukacyjną, ale taka „wirtualna” wiedza jest kiepskim substytutem uczenia się o realnym świecie [16, 17]. Bogactwo i dostępność tej wirtualnej rzeczywistości to poważna pokusa, ale to od rodziców zależy, czy znajdą czas i chęci, aby pokazać dzieciom świat i przekonać je do przyrody, podróży, papierowych książek itd.

15) Rodzice powinni oglądać telewizję razem z dzieckiem

Badanie przeprowadzone w College of Media & Communication w Texas Tech University wykazało, że obecność rodzica podczas oglądania TV przez dziecko wpływa na jego zdolność uczenia się [18]. Autorzy badania zaobserwowali istotne zmiany w akcji serca i przewodnictwa skóry dzieci, porównując dwie sytuacje: kiedy dziecko ogląda bajkę razem z rodzicem oraz gdy rodzic(e) przebywa(ją) w innym pokoju. Podobno to fizjologiczne wskaźniki świadczące o tym, ile wysiłku dziecko wkłada się w przyswojenie treści edukacyjnych z oglądanej bajki lub programu. Gdy rodzic jest w pobliżu, mózg i ciało dziecka uznają, że te treści są ważne i warte zapamiętania!

Także ten… koniec wymówek! Wiem, że Świnka Peppa pewnie już śni Wam się po nocach, ale nie ma zmiłuj Kiedy na ekranie dzieje się coś istotnego i pożytecznego, mowa na przykład o podaniu śniadania do łóżka – siedźcie murem obok dziecka, rozmawiajcie i tłumaczcie, a któregoś ranka możecie być miło zaskoczeni Natomiast kiedy z TV dobiegają dźwięki kolejnej irytującej piosenki po angielsku, której niekoniecznie macie ochotę słuchać przez najbliższy rok – śmiało uciekajcie do kuchni albo na balkon, bo przecież gary i pranie czekają, im też się coś od życia należy!

Ile czasu dziecko może spędzać przed ekranem?
AKTUALNE ZALECENIA

Zalecenia dotyczące bezpiecznej ilości czasu spędzanego przez dzieci przed ekranem zaktualizowane ostatnio w październiku 2016 roku [19]. Pochodzą one od Amerykańskiej Akademii Pediatrii (AAP, American Academy of Pediatrics) i brzmią one następująco:

 Maluchy poniżej drugiego roku życia w ogóle nie powinny spędzać czasu przed ekranem. Możemy zrobić wyjątek, aby pogadać z dziadkami na Skype. Jeśli jednak multimedia zostaną wprowadzone u dzieci w wieku od 18 do 24 miesięcy, należy wybrać bajki i programy wysokiej jakości i oglądać je razem z dzieckiem.

 Dzieci powyżej 2 roku życia mogą oglądać krótkie i starannie wybrane bajki i programy dla dzieci. Rodzic zawsze powinien im towarzyszyć i tłumaczyć to, co uzna za ważne.

 Dzieci w wieku od 2 do 5 lat mogą korzystać z urządzeń elektronicznych przez maksymalnie 1 godzinę dziennie. Rodzic nadal powinien towarzyszyć dziecku i rozmawiać z nim o tym, co dzieje się na ekranie.

Trudno w to uwierzyć, ale Amerykanie naprawdę odczuwają presję na jak najwcześniejsze wprowadzanie nowych technologii w życie dziecka  – widać tu jedną z różnic kulturowych. W każdym razie AAP uspokaja, że nie należy przejmować się tą presją i straszeniem, że za kilka będzie za późno na naukę, ponieważ interfejsy są tak intuicyjne, że dzieci szybko je zrozumieją, nawet gdy zaczną z nich korzystać w późniejszym wieku.

Oczywiście znaleźli się naukowcy, którzy uznali te zalecenia za zbyt restrykcyjne [20], ale mam wrażenie, że w tym przypadku lepiej dmuchać na zimne. Pozostałe zalecenia AAP:

 W każdym wieku unikaj dynamicznych i krzykliwych bajek, programów i aplikacji, z dużą ilością rozpraszających bodźców lub przemocy.

 Unikaj używania multimediów jako sposobu na uspokojenie dziecka. Może to prowadzić do problemów ze stawianiem granic oraz umiejętnością samodzielnego uspokojenia się i regulacji emocji.

 Sprawdzaj bajki, programy, gry i aplikacje, zanim pokażesz je dziecku.

 Wyłącz TV i inne urządzenia, gdy nie są używane.

 Zadbaj o czas bez urządzeń elektronicznych: wspólny czas zarezerwowany dla dzieci i rodziców, pora posiłków oraz kładzenia się spać.

 Zero ekranu przez godzinę przed snem.

Co sądzicie o powyższych zaleceniach i wynikach badań?
Jedno jest pewne: niezależnie od najnowszych analiz i opinii naukowców, zawsze znajdą się rodzice, którzy będą:
A. unikać elektroniki jak ognia piekielnego
B. odpuszczać i wrzucać na totalny luz
C. lub wybierać rozsądny złoty środek

Który z powyższych sposobów wybieracie?
Bo ja przyznaję bez bicia: wybieram ten, który w danej chwili mi najwygodniej Każdy rodzic ma takie dni, kiedy telewizja ratuje tyłek!

Trzymajcie się!

Chcesz poczytać więcej?
Polub blog na Facebooku:

Cytowane prace naukowe:

1) Monique K. LeBourgeois, Lauren Hale, Anne-Marie Chang, Lameese D. Akacem, Hawley E. Montgomery-Downs, Orfeu M. Buxton (2017) „Digital Media and Sleep in Childhood and Adolescence.” Pediatrics >> LINK

2) Caitlyn Fuller, Eric Lehman, Steven Hicks, Marsha B. Novick (2017) „Bedtime Use of Technology and Associated Sleep Problems in Children.” Global Pediatric Health >> LINK

3) Isabelle Simonato, Michel Janosz, Isabelle Archambault, Linda S. Pagani (2018) „Prospective associations between toddler televiewing and subsequent lifestyle habits in adolescence.” Preventive Medicine >> LINK

4) Cancer Research UK (2018) „Teens likely to crave junk food after watching TV ads.” ScienceDaily >> LINK

5) American Academy of Pediatrics (2017) „Handheld screen time linked with speech delays in young children.” ScienceDaily >> LINK

6) American Academy of Pediatrics (2016) „More time on digital devices means kids less likely to finish homework: Study finds dose-dependent relationship between time spent watching TV, playing video games or using a smartphone and tablet, and the chances a child will regularly finish homework.” ScienceDaily >> LINK

7) Cara L. Booker, Yvonne J. Kelly, Amanda Sacker (2018) „Gender differences in the associations between age trends of social media interaction and well-being among 10-15 year olds in the UK. BMC Public Health >> LINK

8.) Erik Peper, Richard Harvey (2018) „Digital Addiction: Increased Loneliness, Anxiety, and Depression.” NeuroRegulation >> LINK

9) Jean M. Twenge, Gabrielle N. Martin, W. Keith Campbell (2018) „Decreases in Psychological Well-Being Among American Adolescents After 2012 and Links to Screen Time During the Rise of Smartphone Technology.” Emotion >> LINK

10) Candice Odgers (2018) „Smartphones are bad for some teens, not all.” Nature >> LINK

11) Killian Mullan (2017) „Technology and Children’s Screen-Based Activities in the UK: The Story of the Millennium So Far.” Child Indicators Research >> LINK

12) Pediatric Academic Societies (2018) „New studies measure screen-based media use in children: Screen-based media are increasingly prevalent in children’s lives beginning in infancy, with different aspects linked to potential benefits and developmental/health risks.” ScienceDaily >> LINK

13) Carlos A. Celis-Morales, Donald M. Lyall, Lewis Steell, Stuart R. Gray, Stamatina Iliodromiti, Jana Anderson, Daniel F. Mackay, Paul Welsh, Thomas Yates, Jill P. Pell, Naveed Sattar, Jason M. R. Gill (2018) „Associations of discretionary screen time with mortality, cardiovascular disease and cancer are attenuated by strength, fitness and physical activity: findings from the UK Biobank study.” BMC Medicine >> LINK

14) Jenny S. Radesky, Caroline Kistin, Staci Eisenberg, Jamie Gross, Gabrielle Block, Barry Zuckerman, Michael Silverstein (2016) „Parent Perspectives on Their Mobile Technology Use.” Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics >> LINK

15) Luby JL, Barch D, Whalen D, Tillman R, Belden A. (2017) „Association between early life adversity and risk for poor emotional and physical health in adolescence: a putative mechanistic neurodevelopmental pathway.” JAMA Pediatrics >> LINK

16) „Cognitive Development in Digital Contexts. Chapter 2. Early Digital Literacy: Learning to Watch, Watching to Learn” (2018) praca zbiorowa >> LINK

17) Theresa Schilhab (2018) „Digital knowledge is a poor substitute for learning in the real world” Science Nordic >> LINK

18) Eric Rasmussen, Justin Keene (2017) “Parents’ presence when TV viewing with child affects learning ability.” Texas Tech University, ScienceDaily >> LINK

19) Y. Reid Chassiakos, J. Radesky, D. Christakis, M. A. Moreno, C. Cross. „Children and Adolescents and Digital Media.” Pediatrics >> LINK

20) Andrew K. Przybylski, Netta Weinstein (2017) „Digital Screen Time Limits and Young Children’s Psychological Well-Being: Evidence From a Population-Based Study.” Child Development >> LINK

To Ci się spodoba:

[one_half] [postblog post=”10534″] [/one_half][one_half] [postblog post=”11399″] [/one_half]

[one_half] [postblog post=”11627″] [/one_half][one_half] [postblog post=”11525″] [/one_half]